Szybki kontakt

I pojechali… pojechali nie na niewiadome, nie tylko „po naukę” czy „honorowe porażki”, a pojechali świadomi swej wartości sportowej i siły – przed igrzyskami olimpijskimi w Los Angeles prasa sportowa nie ukrywała wysokich oczekiwań wobec polskich wioślarzy. – Do śmiałego spojrzenia w przyszłość, do dumnego obnoszenia między obcymi polskiego orła na piersiach – upoważnia ich nader zaszczytna tradycja polskiego wioślarstwa […], coraz dobitniej akcentująca na wodach zagranicznych sprawność wiosła, dzierżonego w dłoni Polaka… Lecz nie to tylko daje im wiarę we własne siły, a nam zaufanie do nich, nie to tylko czyni ich naprawdę silnymi! […] Trzeba mieć prócz siły w garści i przemyślanej sprawności we władaniu wiosłem – poczucie tej własnej mocy, własnej odporności, własnej niezawodności, dającej rękojmię godnego bronienia honoru Polski na oczach całego świata1. Wioślarze – Jerzy Skolimowski, Jerzy Braun, Stanisław Urban, Edward Kobyliński i Janusz Ślązak – nie zawiedli. Siedem lat później, we wrześniu 1939 r., ponownie stanęli do walki o honor Polski.

  • Zdjęcie: Letnie Igrzyska Olimpijskie w Los Angeles, 1932 r. Reprezentacja Polski w wioślarstwie – zdobywcy brązowego medalu konkurencji: czwórka ze sternikiem. Widoczni od lewej: Edward Kobyliński, Stanisław Urban, sternik Jerzy Skolimowski, Janusz Ślązak i Jerzy Braun. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego
  • Treść:

    „Wodniaki nie przyniosą wstydu”

    Atletyczny wioślarz i filigranowy sternik. Architekt, ekonomista i absolwent gimnazjum klasycznego. Ekipa srebrnych i brązowych medalistów z Los Angeles była wielce zróżnicowana i pełna silnych osobowości.

    Muskularnej budowy olbrzym o kształtach greckiego boga, zawsze dowcipny, zawsze gotów do kawałów, czasem może rubaszny, ale w każdym calu solidny sportowiec i mimo młodego wieku człowiek poważny – pisała prasa o Januszu Ślązaku, warszawiaku urodzonym w 1907 r., studencie Wyższej Szkoły Handlowej i Wydziału Inżynierii Lądowej Politechniki Warszawskiej. 186 cm wzrostu i 74 kg – w przedwojennych warunkach to była atletyczna sylwetka2.

    Jerzy Skolimowski także urodził się w roku 1907, ale na tym podobieństwa się kończyły. Zaledwie 150 cm wzrostu i 49 kg wagi były jak wyrok dla młodzieńca, który marzył o sportowej karierze. A jednak „Mały” sprawdził się w wioślarstwie doskonale. Jako sternik „pchał łodzie swoich kolegów… sercem i namiętnym głosem” – żartowano. Student architektury na Politechnice Warszawskiej, zawodnik AZS3.

    Stanisław Urban to rówieśnik Ślązaka i Skolimowskiego i tak jak oni AZS-iak. Kochał wiosłować, ale w sporcie zaistniał także jako… rugbysta – czołowy zawodnik AZS Warszawa4.

    Cztery lata młodszy od kolegów Jerzy Braun pochodził z Bydgoszczy. To tam ukończył gimnazjum klasyczne i zaczął przygodę ze sportem. Jego pierwszymi klubami były Gimnazjalne Towarzystwo Wioślarskie Wisła i Bydgoskie Towarzystwo Wioślarskie5.

    Edward Kobyliński urodził się w 1908 r. w Warszawie, ale jego rodzina o szlacheckim rodowodzie wywodziła się z Kielecczyzny. Przerwał studia na Politechnice Warszawskiej, by pracować w rodzinnej fabryce czekolady. Był świetnym biegaczem, jednak porzucił lekkoatletykę na rzecz wioślarstwa – podobno tęsknił za sportem zespołowym6.

    Jako zespół byli doskonali. Kibice kochali ich za to, że pracowali ciężko, w ciszy, nie szukając rozgłosu7. Nie skarżyli się nawet wtedy, gdy tuż przed olimpijskim startem zakwaterowano ich w hotelu położonym daleko od areny występu na Long Beach. Zamiast tracić cenny czas na dojazdy do hotelu, obiady odgrzewali na przystani. Wodniaki nie przyniosą nam wstydu. Bądźmy o nich spokojni8 – pisali dziennikarze. Mieli rację. Z Los Angeles wioślarze wrócili ze srebrnym i brązowym medalem.

  • Zdjęcie: Przyjęcie dla polskich olimpijczyków w siedzibie Warszawskiego Towarzystwa Wioślarskiego. Na zdjęciu widoczni Jan Mikołajczak, Jerzy Braun, Henryk Budziński, Janusz Ślązak, Jerzy Skolimowski, Stanisław Urban i Edward Kobyliński. Warszawa, wrzesień 1932 r. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego
  • Zdjęcie: Statek „Piłsudski”, którego wnętrze zaprojektował Jerzy Skolimowski. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego i Biblioteki Narodowej, Treść:

    Triumf polskich osad

    Relację ze zwycięskich biegów opublikował „Przegląd Sportowy”: Polacy prowadzili przez pierwsze 400 mtr. w tempie 36 pociągnięć na minutę. Na 500 mtr. minęli ich Niemcy. Na 1000 mtr. Włosi wychodzą na czoło w tempie 40 pociągnięć i prowadzą z przewagą długości przed Niemcami; a o dalsze 2 mtr. przed Polską. Polacy szpurtują teraz, mijają Niemców i zrównują się z Włochami, ale nie wytrzymują długo tego tempa. Na 1500 mtr. Włosi prowadzą o trzy czwarte długości przed Niemcami i dalsze trzy czwarte długości przed Polską. […] Niemcy zaczynają finisz, stopniowo dochodzą do Włochów i niemal na mecie mijają ich; Polska o 2 długości z tyłu9. Braun, Ślązak i Skolimowski tylko przez chwilę mogli cieszyć się z pozostałymi kolegami z brązowego medalu – musieli się przygotowywać do kolejnego biegu, w konkurencji dwójka ze sternikiem. Rywalizację ukończyli na drugim miejscu, za Stanami Zjednoczonymi i przed Francją. 12 sierpnia 1932 r. był prawdziwie polskim dniem na Long Beach. Brązowy medal dorzuciła jeszcze dwójka bez sternika – Henryk Budziński z Janem Krenzem-Mikołajczakiem.

  • Zdjęcie: Statek „Piłsudski”, którego wnętrze zaprojektował Jerzy Skolimowski. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego i Biblioteki Narodowej, Treść:

    Po trwającej niemal dwa tygodnie podróży powrotnej polscy kibice witali olimpijczyków z Los Angeles dwukrotnie, najpierw po przybiciu statku „Pułaski” do gdyńskiego portu, a następnie na dworcu głównym w Warszawie. Tłumy szalały – relacjonował dziennikarz „Głosu Porannego”. – Przez zapchane ulice ruszył pochód. Na czele grupa motocyklistów, za nią policja konna torująca drogę, później cykliści, orkiestra 1 pułku szwoleżerów, wreszcie autokar, a w nim nasi olimpijczycy. Sportowcy udzielali wywiadów radiowych; wioślarzy reprezentował najbardziej przebojowy członek osady – Skolimowski. Bardziej nieśmiały Urban powiedział tylko: Wszędzie dobrze, ale najlepiej w domu10.

  • Zdjęcie: Statek „Piłsudski”, którego wnętrze zaprojektował Jerzy Skolimowski. Ze zbiorów Narodowego Archiwum Cyfrowego i Biblioteki Narodowej, Treść:

    Dla większości wioślarzy z Los Angeles olimpijski medal oznaczał początek międzynarodowych występów i świetnych wyników na mistrzostwach kontynentu. W 1933 r. Ślązak, Braun i Skolimowski zdobyli srebrny medal mistrzostw Europy w Budapeszcie. „Mały” realizował się także jako architekt – zaprojektował wnętrza transatlantyków MS Piłsudski i MS Batory, a nawet… wnętrza pałaców arabskich szejków. Był laureatem wielu konkursów. Ostatni sukces (była to Nagroda Stowarzyszenia Architektów Polskich) odniósł w roku 1939 – który miał na zawsze odmienić życie jego i kolegów z osady.

  • Zdjęcie: Odznaka 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Źródło: Wikipedia, Treść:

    Wojenne losy

    We wrześniu 1939 r. wszyscy chwycili za broń. Edward Kobyliński stawił się w 36 Pułku Piechoty Legii Akademickiej. Walczył pod Wieluniem, Piotrkowem Trybunalskim i Łaskiem. Następnie – w ramach 44 Pułku Piechoty – pod Chełmem, Zamościem i Tarnowatką. Ostatni epizod wojenny to walki pod Wolą Gułowską pod dowództwem gen. Kleeberga11. Polacy walczyli bardzo dzielnie, 5 października odbili wieś Niemcom, jednak kolejnego dnia – w związku z brakiem amunicji i zaopatrzenia medycznego, a także klęską polskich oddziałów w innych częściach kraju – podjęta została decyzja o kapitulacji.

     

  • Zdjęcie: Odznaka Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Źródło: Wikipedia, Treść:

    Janusz Ślązak, ppor. saper, walczył w Armii Modlin. Trafił do niemieckiego obozu jenieckiego w Woldenbergu12. Jerzy Braun, plutonowy podchorąży, uniknął niewoli. Udało mu się przedostać na Bliski Wschód, wstąpił do Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich. Wziął udział w bitwie o Tobruk, a następnie – już w ramach 3 Dywizji Strzelców Karpackich – walczył pod Monte Cassino, Ankoną i Bolonią. Dwukrotnie ranny, podwójnie odznaczony Krzyżem Walecznych13.

  • Zdjęcie: Polski cmentarz wojskowy na Monte Cassino zaprojektowany przez Jerzego Skolimowskiego. Źródło: 123RF
  • Zdjęcie: Tablica upamiętniająca polskich olimpijczyków pomordowanych przez NKWD w Bazylice katedralnej św. Michała i św. Floriana w Warszawie. Źródło: Wikipedia, Treść:

    Pod Tobrukiem Braun mógł spotkać „Małego”. Szlak bojowy Jerzego Skolimowskiego wyglądał następująco: po kampanii wrześniowej i wymknięciu się z sowieckiej niewoli dotarł przez Węgry i Rumunię na Zachód, by przyłączyć się do Polskich Sił Zbrojnych. Z Francji trafił do Anglii. W ramach Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich walczył w Tobruku. Potem, już jako polski oficer w szeregach brytyjskiego Secret Intelligence Service, działał na Bałkanach. W Grecji przygotowywał desant brytyjskiego wojska14.

    Najtragiczniejszy los spotkał Stanisława Urbana, który walczył w wojnie obronnej w stopniu podporucznika. Wzięty do niewoli, trafił do obozu w Kozielsku. Historycy uważają, że został zamordowany – najprawdopodobniej w Katyniu15.

  • Treść:

    Po wojnie

    Po 1945 r. dla oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie nie było powrotu do kraju. Jerzy Braun zamieszkał w Londynie, gdzie założył rodzinę. Zmarł przedwcześnie, w wieku niespełna 57 lat. Został pochowany w Crawley. Jerzy Skolimowski także związał swoje powojenne życie z Londynem, gdzie realizował się jako architekt i wykładowca na Polskim Uniwersytecie na Obczyźnie. Wspólnie z Wacławem Hryniewiczem zaprojektował Polski Cmentarz Wojenny na Monte Cassino. Pracował też w Afryce Południowej. Zmarł w 1985 r. Do Polski powrócił dopiero po śmierci – spoczął na cmentarzu Powązkowskim.

    Janusz Ślązak i Edward Kobyliński po wojnie zostali trenerami wioślarstwa, ten drugi prowadził nawet kadrę narodową i przewodniczył Polskiemu Związkowi Towarzystw Wioślarskich. Ślązak zmarł w roku 1985, Kobyliński – w 1992. Obydwaj spoczywają na Powązkach.

  • Treść:

     

    Przypisy

    1 I pojechali…, „Sport Wodny”, nr 8/1932, s. 143.
    2 Ślązak Janusz Lubomir, https://www.olimpijski.pl/pl/bio/2040,slazak-janusz-lubomir.html [dostęp: 13 sierpnia 2019 r.].
    3 Skolimowski Jerzy Walerian, https://www.olimpijski.pl/pl/bio/2019,skolimowski-jerzy-walerian.html [dostęp: 13 sierpnia 2019 r.].
    4 Urban Stanisław [w:] Bogdan Tuszyński, Henryk Kurzyński, Leksykon olimpijczyków polskich. Od Chamonix i Paryża do Soczi, wyd. III popr. i uzup., Warszawa 2014, s. 1115.
    5 Braun Jerzy, tamże, s. 1047.
    6 Kobyliński-Prus Edward, tamże, s. 1071.
    7 I pojechali…, dz. cyt., s. 144.
    8 A. O., Wioślarze polscy w świetnej formie, „ABC”, nr 223/1932, s. 2.
    9 Trzy sukcesy wioślarzy, „Przegląd Sportowy”, nr 66/1932, s. 3.
    10 Olimpijczycy wrócili do kraju, „Głos Poranny”, nr 249/1932, s. 3.
    11 Kobyliński-Prus Edward, dz. cyt.
    12 Ślązak Janusz Lubomir, dz. cyt.
    13 Braun Jerzy, dz. cyt.
    14 Skolimowski Jerzy Walerian, dz. cyt.
    15 Urban Stanisław, dz. cyt.

KATYŃ

Historycy oceniają, że ofiarą zbrodni katyńskiej padło kilkuset sportowców i działaczy sportowych. Opisujemy historie kilkanaściorga z nich. Zależało nam na tym, by tragiczny koniec zgotowany naszym Bohaterom przez sowieckich zbrodniarzy nie przesłonił dzieła ich życia. Są wśród nich pierwsi polscy olimpijczycy, a także pionierzy, którzy jeszcze przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę przecierali szlaki kolejnym pokoleniom sportowców.

Roman Kazimierz Bocheński Roman Kazimierz Bocheński

Roman Kazimierz Bocheński

Na wojnę w bluzie AZS

Franciszek Brożek Franciszek Brożek

Franciszek Brożek

„Zawsze na czele”

Józef Baran-Bilewski Józef Baran-Bilewski

Józef Baran-Bilewski

„Nasz olbrzym”

Zdzisław Dziadulski Zdzisław Dziadulski

Zdzisław Dziadulski

Jeździec z marmuru

Zdzisław Szczęsny Gozdawa-Kawecki Zdzisław Szczęsny Gozdawa-Kawecki

Zdzisław Szczęsny Gozdawa-Kawecki

Dowódca i wychowawca

Aleksander Kowalski Aleksander Kowalski

Aleksander Kowalski

Urodzony obrońca

Marian Spojda Marian Spojda

Marian Spojda

Z Wartą na śmierć i życie

Stanisław Urban Stanisław Urban

Stanisław Urban

Wioślarz wagi ciężkiej

Henryk Bilor Henryk Bilor

Henryk Bilor

Piłkarz, legionista, obrońca Lwowa

Julian Gruner Julian Gruner

Julian Gruner

Z oszczepem i stetoskopem

Tadeusz Kowalski Tadeusz Kowalski

Tadeusz Kowalski

W spirali śmierci

Janina Lewandowska Janina Lewandowska

Janina Lewandowska

Jedyna Polka w Katyniu

Zygmunt Łotocki Zygmunt Łotocki

Zygmunt Łotocki

Złoty łucznik Niepodległej

Zygfryd Wende Zygfryd Wende

Zygfryd Wende

Pot i krew

Władysław Dobrowolski Władysław Dobrowolski

Władysław Dobrowolski

Do ostatniego tchu

Stanisław Skarżyński Stanisław Skarżyński

Stanisław Skarżyński

Żołnierz i as lotnictwa

Tadeusz i Wacław Gebethnerowie Tadeusz i Wacław Gebethnerowie

Tadeusz i Wacław Gebethnerowie

Szlachetne serca

Stefan Kostrzewski Stefan Kostrzewski

Stefan Kostrzewski

Bohater na bieżni i na froncie

Karol Rómmel Karol Rómmel

Karol Rómmel

Pułkownik, malarz, aktor i olimpijczyk

Henryk Niezabitowski Henryk Niezabitowski

Henryk Niezabitowski

Z wiosłem i na lodzie

Stefan Loth Stefan Loth

Stefan Loth

Sportowiec-dżentelmen

Józef Lange Józef Lange

Józef Lange

Żelazny Józio

Mariusz Zaruski Mariusz Zaruski

Mariusz Zaruski

Człowiek twardy jak granit, z sercem czystym i głębokim jak morze

W urzędach i na froncie W urzędach i na froncie

W urzędach i na froncie

Poczta w czasie wojny polsko-bolszewickiej

Alojzy Budniok Alojzy Budniok

Alojzy Budniok

Wychowawca sportowców - obywateli

Teofil Paczyński Teofil Paczyński

Teofil Paczyński

Pod Białym Orłem

Rudolf Wacek Rudolf Wacek

Rudolf Wacek

Kolarz ze stali, który przechytrzył Niemców

Lucjan Kulej Lucjan Kulej

Lucjan Kulej

Wioślarz, hokeista i prokurator

Teodor Zaczyk Teodor Zaczyk

Teodor Zaczyk

Powstaniec, szermierz, olimpijczyk

Wincenty Karuga Wincenty Karuga

Wincenty Karuga

Od wirażu do wirażu

Janusz Meissner Janusz Meissner

Janusz Meissner

Wiatr w podeszwach

Józef Mazurek Józef Mazurek

Józef Mazurek

Z wiosłem i stetoskopem

Henryk Reyman Henryk Reyman

Henryk Reyman

Waleczne serce

Artur Kasprzyk Artur Kasprzyk

Artur Kasprzyk

W walce o sport dla wszystkich

Medaliści z Los Angeles Medaliści z Los Angeles

Medaliści z Los Angeles

Z wiosłem i z karabinem

Antoni Łyko Antoni Łyko

Antoni Łyko

Piłkarz w Auschwitz

Bronisława Staszel-Polankowa Bronisława Staszel-Polankowa

Bronisława Staszel-Polankowa

Dziecko gór

Henryk Leliwa-Roycewicz Henryk Leliwa-Roycewicz

Henryk Leliwa-Roycewicz

Mistrz w sporcie i w walce

Władysław Karaś Władysław Karaś

Władysław Karaś

Strzelec z Legionów

Henryk Dobrzański Henryk Dobrzański

Henryk Dobrzański

Na koniu i w mundurze

Czesław Cyraniak Czesław Cyraniak

Czesław Cyraniak

Walka i ofiara

Stefania Krupa Stefania Krupa

Stefania Krupa

Z Sokoła do Powstania

Sport w II RP Sport w II RP

Sport w II RP

Narodziny

Halina Konopacka Halina Konopacka

Halina Konopacka

Polskie złoto

Janusz Kusociński Janusz Kusociński

Janusz Kusociński

Król bieżni

Stanisław Marusarz Stanisław Marusarz

Stanisław Marusarz

Twardy góral

Helena Marusarzówna Helena Marusarzówna

Helena Marusarzówna

Piękna i odważna

Antoni Maszewski Antoni Maszewski

Antoni Maszewski

Bieg po zwycięstwo

Bronisław Czech Bronisław Czech

Bronisław Czech

Dusza polskich nart

Tadeusz „Teddy” Pietrzykowski Tadeusz „Teddy” Pietrzykowski

Tadeusz „Teddy” Pietrzykowski

Pięść za drutami

Witalis Ludwiczak Witalis Ludwiczak

Witalis Ludwiczak

Naprzód, choć burza huczy

Józef Noji Józef Noji

Józef Noji

Na własnych prawach

Leszek Lubicz-Nycz Leszek Lubicz-Nycz

Leszek Lubicz-Nycz

Zarażony niepodległością

Jerzy Iwanow-Szajnowicz Jerzy Iwanow-Szajnowicz

Jerzy Iwanow-Szajnowicz

Kochał Polskę

Eugeniusz Lokajski Eugeniusz Lokajski

Eugeniusz Lokajski

Olimpijczyk i fotograf

Wacław Kuchar Wacław Kuchar

Wacław Kuchar

Sportowiec wszechstronny

Jadwiga Jędrzejowska Jadwiga Jędrzejowska

Jadwiga Jędrzejowska

Latająca Polka

Maria Kwaśniewska Maria Kwaśniewska

Maria Kwaśniewska

Talent i serce

Pocztowcy II RP Pocztowcy II RP

Pocztowcy II RP

Sportowcy i patrioci