Szybki kontakt

Na frontach II wojny światowej walczyło wielu wybitnych sportowców. Nie zabrakło ich również w jednej z najcięższych bitew, w której Polacy wykazali się bezprzykładnym poświęceniem i hartem ducha. Wśród bohaterów bitwy pod Monte Cassino był kpt. Antoni Maszewski – lekkoatleta, średniodystansowiec i płotkarz, którego nazwisko znało każde dziecko w przedwojennej Polsce1.

  • Zdjęcie: I Liceum Ogólnokształcące im. Bolesława Chrobrego (przed II wojną światową – gimnazjum) w Piotrkowie Trybunalskim, które ukończył Antoni Maszewski Fot. Wikipedia, Treść:

    Start w Sokole

    Antoni Maszewski urodził się 5 maja 1908 r. w Kamieńsku. Jego rodzice, właściciele miejscowego młyna, zatrudnili dla syna guwernantkę2. Już jako uczeń Państwowego Gimnazjum Męskiego im. Bolesława Chrobrego w Piotrkowie Trybunalskim wykazywał się wieloma sportowymi talentami – uprawiał lekką atletykę i pływał. W piotrkowskim Sokole biegał i skakał w dal. Treningi szybko przyniosły pierwszy sukces – tytuł mistrza łódzkiego okręgu Polskiego Związku Lekkiej Atletyki3.

    W 1930 roku na starcie lekkoatletycznych mistrzostw Polski, które odbywały się w Warszawie, stanął młodziutki student prawa […]. Zwyciężył w biegu na 400 m przez płotki i przyczynił się walnie do zwycięstwa drużyny Polonii w sztafecie 4 × 400 m. Natychmiast obwołano go „objawieniem mistrzostw” […]. Już dwa miesiące później Antoni Maszewski wchodzi do reprezentacji Polski na mecz z Czechosłowacją i wygrywa swoją konkurencję4 – wspominano po latach początki kariery Maszewskiego w książce Chwała olimpijczykom.

    Zanim Maszewski został olimpijczykiem, wprost ze stadionu biegał na sale wykładowe Uniwersytetu Warszawskiego. Prawo ukończył w czerwcu 1933 r., po czym stawił się w Modlinie, by odbyć kurs podchorążych rezerwy przy 32. Pułku Piechoty. Zajął pierwszą lokatę5. Po rocznej służbie wojskowej został aplikantem przy sądzie okręgowym, a w 1936 r. sędzią w Wojskowym Sądzie Okręgowym w Warszawie.

  • Zdjęcie: Portret Antoniego Maszewskiego ze studenckiego indeksu Archiwum Uniwersytetu Warszawskiego, Treść:

    Rekordzista

    Antoni Maszewski znakomicie łączył karierę prawniczą ze sportową. Był zawodnikiem warszawskich klubów: Polonii (1928–1934, 1938) i Legii (1935–1937). W latach 30. w Polsce nie miał sobie równych w biegu przez płotki na dystansie 400 m; mistrzostwo kraju dał sobie odebrać tylko raz, w 1934 r. Doskonale radził sobie również na dystansie 800 m (kilkakrotnie zdobył tytuł wicemistrza kraju)6.

    W 1932 r. Maszewski pobił rekord Polski w biegu na 500 m. „Przegląd Sportowy” ocenił, że jego występ był porywający. Dziennikarz z podziwem odnotował, że biegacz Polonii, mimo złej bieżni i warunków atmosferycznych, łatwo rozprawił się z rekordem na 500 m. Zaimponował nam […]. Tak biegnie człowiek, który ma za sobą systematyczny, racjonalny, długi trening7. Maszewski bił rekordy Polski jeszcze dwukrotnie – w sztafecie 4 × 400 m oraz tzw. sztafecie szwedzkiej (sztafeta, w której zawodnicy przebiegają kolejno dystanse 100, 200, 300 i 400 m).

    Podziwiany w kraju, nie miał szczęścia na zagranicznych imprezach. Podczas igrzysk w Berlinie reprezentował Polskę w sztafecie 4 × 400 m. Niestety dwóch z czterech zawodników, w tym sam Maszewski, przyjechało do Berlina nie w pełni sił. Występ naszej sztafety wypadł o klasę lepiej, niż mogliśmy się spodziewać. Mało mieliśmy zaufania do biegaczy, którzy w ostatnich czasach raz po raz nawiedzani byli przez kontuzje, a tymczasem – zabrakło 2 metrów, aby przedostać się do finału!8 – pisał „Przegląd Sportowy”. O braku awansu do finału przesądziło 0,6 s przewagi Węgrów9

    Maszewski reprezentował Polskę w międzypaństwowych meczach 22 razy, ostatni raz w roku 193810. Rok później musiał na zawsze zapomnieć o sporcie. Został zmobilizowany tuż przed wybuchem II wojny światowej.

  • Zdjęcie: Zwycięska sztafeta meczu lekkoatletycznego mężczyzn Belgia – Polska w Brukseli w 1931 r. (październik). W środku konsul Polski w Belgii Feliks Chiczewski. Antoni Maszewski – pierwszy z lewej Fot. NAC
  • Zdjęcie: Odznaka 3. Dywizji Strzelców Karpackich Fot. Wikipedia, Treść:

    „Wzór żołnierza”

    W czasie kampanii wrześniowej jako podporucznik rezerwy piechoty walczył w bitwach pod Kutnem i Kockiem. Po klęsce przedostał się na Węgry. Kiedy tylko dotarła wiadomość, że we Francji formuje się polskie wojsko, szybko zdobył niezbędne dokumenty i wyjechał na Zachód. Jako sędzia wojskowy miał doświadczenie w administracji, ale nie wyobrażał sobie spędzić wojny przy biurku – poprosił o skierowanie na front. Został żołnierzem Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich11. Za walkę w bitwie o Tobruk (kwiecień–listopad 1941 r.) otrzymał Krzyż Walecznych i awans do stopnia kapitana12.

  • Zdjęcie: Krzyż Monte Cassino Fot. Wikipedia, Treść:

    Po przerzuceniu do Włoch był dowódcą 6. Batalionu 3. Dywizji Strzelców Karpackich i walczył w bitwie o Monte Cassino. Z relacji kolegów Maszewskiego wynika, że w 15. dniu morderczych walk o wzgórze na jednym z odcinków wybuchła panika – żołnierze, zamiast atakować, zaczęli się cofać. Przed nimi stanął kpt. Maszewski. Nie mogli go słyszeć, nie był w stanie przekrzyczeć huku dział. Sama obecność dowódcy podziałała jednak uspokajająco, żołnierze wrócili na swoje pozycje i kontynuowali atak13. Trzy dni później, 18 maja 1944 r., Polacy zdobyli Monte Cassino.

    Odwagę Antoniego Maszewskiego podziwiał słynny pisarz i dziennikarz Melchior Wańkowicz. Wzór żołnierza, męstwa, prawości i koleżeństwa – napisał w swoim trzytomowym reportażu Bitwa o Monte Cassino.

  • Zdjęcie: Fragment gazety konspiracyjnej „Walka” informujący m.in. o bitwie pod Ronticelli Ze zbiorów Mazowieckiej Biblioteki Cyfrowej, Treść:

    Ostatnia bitwa

    Maszewski walczył o Ankonę jako dowódca 4. Batalionu 3. Dywizji Strzelców Karpackich. Zginął 5 sierpnia 1944 r. na polu bitwy pod Ronticelli, trafiony pociskiem artyleryjskim. Wykazał niezwykłe opanowanie jako dowódca, trzeźwość oceny sytuacji oraz odwagę osobistą – napisano we wniosku o nadanie Orderu Virtuti Militari. Swoim zachowaniem się w walce wzbudził podziw u podwładnych. 5 sierpnia 1944 r. w bitwie pod Ronticelli pierwszorzędnie przeprowadził akcję, zapewniając podstawę wyjściową do późniejszego natarcia dywizji. W akcji tej wykazał wysokie wartości dowódcze, trwając przez kilka dni z batalionem w trudnych warunkach walki, odwiedzając najbardziej eksponowane odcinki14.

    Maszewski został pośmiertnie awansowany do stopnia majora oraz odznaczony Virtuti Militari, Krzyżem Walecznych, Srebrnym Krzyżem Zasługi z Mieczami i Krzyżem Monte Cassino. Jest pochowany wśród 1080 żołnierzy na polskim cmentarzu w Loreto.

  • Treść:

    Zwycięzcy. Ze stadionów pod wzgórze Cassino

    Trzy dni po śmierci Antoniego Maszewskiego poległ pod Ankoną inny wybitny polski lekkoatleta, Leonid Fiedoruk – mistrz kraju i rekordzista w rzucie dyskiem. W bitwie o Monte Cassino walczyli polscy piłkarze. Autor słów słynnej pieśni Czerwone maki na Monte Cassino Feliks Konarski był zawodnikiem Polonii Warszawa. Bohaterami spod Monte Cassino zostali przedwojenni reprezentanci Polski: Antoni Gałecki, uważany za jednego z najlepszych zawodników w dziejach Łódzkiego Klubu Sportowego, Bolesław Habowski (Wisła Kraków, Junak Drohobycz) oraz Antoni Komendo-Borowski „Sarenka” (Jagiellonia Białystok, Pogoń Lwów). Do armii generała Andersa zaciągnęła się niemal cała drużyna kresowego Wojskowo-Cywilnego Klubu Sportowego Junak Drohobycz wraz z prezesem płk. Mieczysławem Młotkiem na czele – pisze Jacek Szustakowski. Piłkarze Junaka Drohobycz i innych klubów utworzyli reprezentację Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich, która w przerwach między szkoleniem wojskowym i walkami na froncie rozgrywała mecze na Bliskim Wschodzie i we Włoszech.

    Źródło: J. Szustakowski, W bitwie o Monte Cassino walczyli także sportowcy, „Polska Zbrojna”, www.polskazbrojna.pl, 19 maja 2016 r. [data dostępu: 10 marca 2018 r.].

  • Treść:

     

    Przypisy:

    1 J. Szustakowski, W bitwie o Monte Cassino walczyli także sportowcy, „Polska Zbrojna”, www.polskazbrojna.pl, 19 maja 2016 r. [data dostępu: 10 marca 2018 r.].
    2 Teczka studencka Antoniego Maszewskiego, Archiwum UW.
    3 G. Turlejski, Prawnik, olimpijczyk, żołnierz, „Ziemia Łódzka. Pismo Samorządowe Województwa Łódzkiego”, nr 3/2016, s. 12.
    4 A. Jucewicz, W. Stępiński, Chwała olimpijczykom, Wydawnictwo Sport i Turystyka, Warszawa 1968, s. 89.
    5 R. Wryk, Olimpijczycy Drugiej Rzeczypospolitej, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2015, s. 422.
    6 Maszewski Antoni (1908–1944) [w:] B. Tuszyński, H. Kurzyński, Leksykon olimpijczyków polskich. Od Chamonix i Paryża do Soczi 1924–2014, wyd. 3, poprawione i uzupełnione, Polski Komitet Olimpijski, Warszawa 2014, s. 480.
    7 Porywające biegi Walasiewiczówny i Maszewskiego, „Przegląd Sportowy”, nr 85, 22 października 1932 r., s. 2.
    8 Skokami nie można wygrać 10-boju, „Przegląd Sportowy”, nr 68, 10 sierpnia 1936 r., s. 4.
    9 A. Jucewicz, W. Stępiński, op. cit., s. 90.
    10 Maszewski Antoni (1908–1944) [w:] B. Tuszyński, H. Kurzyński, op. cit., s. 480.
    11 A. Jucewicz, W. Stępiński, op. cit., s. 90.
    12 J. Szustakowski, op. cit.
    13 A. Jucewicz, W. Stępiński, op. cit., s. 92.
    14 G. Turlejski, op. cit., s. 13.

KATYŃ

Historycy oceniają, że ofiarą zbrodni katyńskiej padło kilkuset sportowców i działaczy sportowych. Opisujemy historie kilkanaściorga z nich. Zależało nam na tym, by tragiczny koniec zgotowany naszym Bohaterom przez sowieckich zbrodniarzy nie przesłonił dzieła ich życia. Są wśród nich pierwsi polscy olimpijczycy, a także pionierzy, którzy jeszcze przed odzyskaniem niepodległości przez Polskę przecierali szlaki kolejnym pokoleniom sportowców.

Roman Kazimierz Bocheński Roman Kazimierz Bocheński

Roman Kazimierz Bocheński

Na wojnę w bluzie AZS

Franciszek Brożek Franciszek Brożek

Franciszek Brożek

„Zawsze na czele”

Józef Baran-Bilewski Józef Baran-Bilewski

Józef Baran-Bilewski

„Nasz olbrzym”

Zdzisław Dziadulski Zdzisław Dziadulski

Zdzisław Dziadulski

Jeździec z marmuru

Zdzisław Szczęsny Gozdawa-Kawecki Zdzisław Szczęsny Gozdawa-Kawecki

Zdzisław Szczęsny Gozdawa-Kawecki

Dowódca i wychowawca

Aleksander Kowalski Aleksander Kowalski

Aleksander Kowalski

Urodzony obrońca

Marian Spojda Marian Spojda

Marian Spojda

Z Wartą na śmierć i życie

Stanisław Urban Stanisław Urban

Stanisław Urban

Wioślarz wagi ciężkiej

Henryk Bilor Henryk Bilor

Henryk Bilor

Piłkarz, legionista, obrońca Lwowa

Julian Gruner Julian Gruner

Julian Gruner

Z oszczepem i stetoskopem

Tadeusz Kowalski Tadeusz Kowalski

Tadeusz Kowalski

W spirali śmierci

Janina Lewandowska Janina Lewandowska

Janina Lewandowska

Jedyna Polka w Katyniu

Zygmunt Łotocki Zygmunt Łotocki

Zygmunt Łotocki

Złoty łucznik Niepodległej

Zygfryd Wende Zygfryd Wende

Zygfryd Wende

Pot i krew

Władysław Dobrowolski Władysław Dobrowolski

Władysław Dobrowolski

Do ostatniego tchu

Stanisław Skarżyński Stanisław Skarżyński

Stanisław Skarżyński

Żołnierz i as lotnictwa

Tadeusz i Wacław Gebethnerowie Tadeusz i Wacław Gebethnerowie

Tadeusz i Wacław Gebethnerowie

Szlachetne serca

Stefan Kostrzewski Stefan Kostrzewski

Stefan Kostrzewski

Bohater na bieżni i na froncie

Karol Rómmel Karol Rómmel

Karol Rómmel

Pułkownik, malarz, aktor i olimpijczyk

Henryk Niezabitowski Henryk Niezabitowski

Henryk Niezabitowski

Z wiosłem i na lodzie

Stefan Loth Stefan Loth

Stefan Loth

Sportowiec-dżentelmen

Józef Lange Józef Lange

Józef Lange

Żelazny Józio

Mariusz Zaruski Mariusz Zaruski

Mariusz Zaruski

Człowiek twardy jak granit, z sercem czystym i głębokim jak morze

W urzędach i na froncie W urzędach i na froncie

W urzędach i na froncie

Poczta w czasie wojny polsko-bolszewickiej

Alojzy Budniok Alojzy Budniok

Alojzy Budniok

Wychowawca sportowców - obywateli

Teofil Paczyński Teofil Paczyński

Teofil Paczyński

Pod Białym Orłem

Rudolf Wacek Rudolf Wacek

Rudolf Wacek

Kolarz ze stali, który przechytrzył Niemców

Lucjan Kulej Lucjan Kulej

Lucjan Kulej

Wioślarz, hokeista i prokurator

Teodor Zaczyk Teodor Zaczyk

Teodor Zaczyk

Powstaniec, szermierz, olimpijczyk

Wincenty Karuga Wincenty Karuga

Wincenty Karuga

Od wirażu do wirażu

Janusz Meissner Janusz Meissner

Janusz Meissner

Wiatr w podeszwach

Józef Mazurek Józef Mazurek

Józef Mazurek

Z wiosłem i stetoskopem

Henryk Reyman Henryk Reyman

Henryk Reyman

Waleczne serce

Artur Kasprzyk Artur Kasprzyk

Artur Kasprzyk

W walce o sport dla wszystkich

Medaliści z Los Angeles Medaliści z Los Angeles

Medaliści z Los Angeles

Z wiosłem i z karabinem

Antoni Łyko Antoni Łyko

Antoni Łyko

Piłkarz w Auschwitz

Bronisława Staszel-Polankowa Bronisława Staszel-Polankowa

Bronisława Staszel-Polankowa

Dziecko gór

Henryk Leliwa-Roycewicz Henryk Leliwa-Roycewicz

Henryk Leliwa-Roycewicz

Mistrz w sporcie i w walce

Władysław Karaś Władysław Karaś

Władysław Karaś

Strzelec z Legionów

Henryk Dobrzański Henryk Dobrzański

Henryk Dobrzański

Na koniu i w mundurze

Czesław Cyraniak Czesław Cyraniak

Czesław Cyraniak

Walka i ofiara

Stefania Krupa Stefania Krupa

Stefania Krupa

Z Sokoła do Powstania

Sport w II RP Sport w II RP

Sport w II RP

Narodziny

Halina Konopacka Halina Konopacka

Halina Konopacka

Polskie złoto

Janusz Kusociński Janusz Kusociński

Janusz Kusociński

Król bieżni

Stanisław Marusarz Stanisław Marusarz

Stanisław Marusarz

Twardy góral

Helena Marusarzówna Helena Marusarzówna

Helena Marusarzówna

Piękna i odważna

Antoni Maszewski Antoni Maszewski

Antoni Maszewski

Bieg po zwycięstwo

Bronisław Czech Bronisław Czech

Bronisław Czech

Dusza polskich nart

Tadeusz „Teddy” Pietrzykowski Tadeusz „Teddy” Pietrzykowski

Tadeusz „Teddy” Pietrzykowski

Pięść za drutami

Witalis Ludwiczak Witalis Ludwiczak

Witalis Ludwiczak

Naprzód, choć burza huczy

Józef Noji Józef Noji

Józef Noji

Na własnych prawach

Leszek Lubicz-Nycz Leszek Lubicz-Nycz

Leszek Lubicz-Nycz

Zarażony niepodległością

Jerzy Iwanow-Szajnowicz Jerzy Iwanow-Szajnowicz

Jerzy Iwanow-Szajnowicz

Kochał Polskę

Eugeniusz Lokajski Eugeniusz Lokajski

Eugeniusz Lokajski

Olimpijczyk i fotograf

Wacław Kuchar Wacław Kuchar

Wacław Kuchar

Sportowiec wszechstronny

Jadwiga Jędrzejowska Jadwiga Jędrzejowska

Jadwiga Jędrzejowska

Latająca Polka

Maria Kwaśniewska Maria Kwaśniewska

Maria Kwaśniewska

Talent i serce

Pocztowcy II RP Pocztowcy II RP

Pocztowcy II RP

Sportowcy i patrioci